Ikiyaga cya Wamala

Kubijyanye na Wikipedia
Ikiyaga cya Wamala

Ikiyaga cya Wamala ni ikiyaga cyigira amazi meza muri Uganda . [1] Igishanga kirimo amoko y’inyoni n’inyamaswa harimo na sitatunga. [2] Ikiyaga gifite akamaro gakondo n’umuco ku baturage ba Buganda muri Uganda rwagati. [3]

Aho biherereye[hindura | hindura inkomoko]

Ikiyaga gisangiwe nu turere twa Mubende, Mitiyana, na Gomba mu karere ka Buganda muri Uganda. Intera y'umuhanda hagati ya Mitiyana na Kalayankoko, Kimuli, Akarere ka Mitiyana, ku nkombe y'iburasirazuba bw'ikiyaga cya Wamala ni 17 kilometres (11 mi) . [4]

Incamake[hindura | hindura inkomoko]

Ikiyaga cya Wamala gifite ubuso bungana na 250 kilometero 97. [3] Ifite akadomo n'ibirwa byinshi, birimo ikirwa cya Luwanju, ikirwa cya Mabo, n'ikirwa cya Bagwe, Kiraza, Kazinga. Inzuzi nyinshi zitemba mu kiyaga, harimo uruzi Nyanzi, uruzi Kitenga, uruzi Kaabasuma, uruzi Mpamujugu, n'umugezi wa Bibimbye. Ikiyaga kivomwa n’umugezi wa Kibimba mu ruzi rwa Katonga, nacyo kigahinduka ikiyaga cya Victoriya . Umugezi wa Kibimba, ariko, ni ibihe byigihe kinini kandi umwanya munini inzira yacyo ikomeza kuba yumye. Ikiyaga cya Wamala gifite inyungu mu bukungu n’umuco mu karere kandi kiyobowe n’uturere twa Mubende, Mityana, na Mpigi, buri gice kikaba kigabana igice cy’ikiyaga ku mipaka rusange. [2]

Amateka[hindura | hindura inkomoko]

Ubu hashize imyaka irenga 4000 ikiyaga cya Wamala cyari mu kiyaga cya Victoria, ariko kuva icyo gihe cyasubiye inyuma. Umugani umwe utemewe n'amategeko utekereza ko ikiyaga cya Wamala gikomoka ku Mwami Wamala, umwami wa nyuma w’ingoma ya Bachwezi kandi ko Umwami Wamala yazimiye mu kiyaga ahantu hafi y’umudugudu w’uburobyi wa Lubajja witwa Nakyegalika kandi umwuka we uba mu kiyaga. [3]

Ibimera n'ibinyabuzima[hindura | hindura inkomoko]

Ibimera bikikije ikiyaga cya Wamala byiganjemo papirusi, andi magorofa, n’ibimera bishingiye ku mazi. Hariho n'ibiti nka Raphia n'indi mikindo . Ubwoko butandukanye bwinyamanswa nka sitatunga, ingurube zo mu gasozi, imvubu, igihuru, amazi y’amazi, inkende ya vervet, babone, inyoni zo muri gineya, na turaco ziba hafi yikiyaga. Ubwoko bw'amafi buriho burimo tilapiya, injangwe, n'ibihaha . [3]

Uburyo bwo kuroba[hindura | hindura inkomoko]

Mu myaka ya za 1960 no mu ntangiriro ya za 70, ikiyaga cya Wamala cyari isoko y’amafi mashya kandi yanyweye yagurishijwe mu karere ndetse no mu mijyi minini ya Buganda. Kubera imicungire mibi hamwe n’uburobyi butagengwa n’ubucuruzi ku kiyaga, amafi yabuze mu myaka ya za 70 rwagati. [5] Imihindagurikire y’ibihe nayo yarushijeho kuba mibi y’ikiyaga, byangiza abarobyi baho nimiryango yabo. [6]

Reba kandi[hindura | hindura inkomoko]

Reba[hindura | hindura inkomoko]

  1. Lanyero, Flavia (20 September 2013). "Lake Wamala in danger as boundaries are sold off". Kampala. Retrieved 29 October 2016.
  2. 2.0 2.1 Tenywa, Gerald (2 May 2005). "Local green sites to get global status". Kampala. Retrieved 29 October 2016. Cite error: Invalid <ref> tag; name "Save" defined multiple times with different content
  3. 3.0 3.1 3.2 3.3 GNF (29 October 2016). "Global Nature Fund: Lake Wamala - Uganda". Global Nature Fund (GNF). Archived from the original on 17 July 2018. Retrieved 29 October 2016. Cite error: Invalid <ref> tag; name "Hist" defined multiple times with different content
  4. Globefeed.com (29 October 2016). "Distance between Mityana, Central Region, Uganda and Kalyankoko, Kimuli, Central Region, Uganda". Globefeed.com. Retrieved 29 October 2016.
  5. FAO (May 1990). "The Mismanagement of Lake Wamala's Fish Resources". Rome, Italy: Food and Agriculture Organization (FAO). Retrieved 22 July 2014.
  6. : 1255–1273. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help); Missing or empty |title= (help)