Urwibutso rwa Jenoside rwa Bisesero

Kubijyanye na Wikipedia
Urwibutso Rwa Bisesero

Urwibutso rwa Jenocide rwa Bisesero[1] iherereye mu munjyi wa Kibuye Mu karere ka Karongi mu Ntara y'uburasirazuba bw'U Rwanda. Urwibutso rwa Jenoside rwa Bisesero ruzwi cyane n'Abanyarwanda kubera ko barwanyije mu gihe cya jenoside yakorewe Abatutsi mu 1994. Hagati y'ukwezi[2] [3]kwa Gicurasi na Kamena 1994 ni bwo interahamwe zaje gukora ubwicanyi bwahitanye abatutsi barenga 40.000[4].

Inkuru irambuye[hindura | hindura inkomoko]

Mu kwezi kwa Gicurasi 1994, abaturage baturutse [5]mu mirenge ituranye baza guhungira i Bisesero. Uko ubwicanyi bwibasiye interahamwe bwagendaga bwiyongera uko bwije n'uko bukeye, abantu bakoze urugendo rw'ibirometero kugira ngo bajyane impunzi. Ubwo ubwicanyi bwatangiraga, abaturage ba Bisesero bari biteguye bihagije kurwana aho kugwa mu ntagondwa z'intagondwa.

Urwibusto rwa Bisesero

Bitegetswe n'umusaza[6] umwe n'umuturage witwa Aminadabu Birara[7], abaturage ba Bisesero biteguye amayeri yo kurwanya umuntu wese waje gutera umudugudu wabo. Bisesero ni agace k'imisozi, abaturage bategekwa kwifata hejuru yumusozi witwa Muyira aho bashoboraga kubona abanzi babo hejuru. Gusa abarwanyi bemerewe ni abagabo n’abahungu bari bafite imbaraga zihagije zo guhangana, mu gihe abana n’abagore bitwikiriye inyuma y’umusozi umwe. Muri ako kanya intwaro ikomeye ku baturage ba Bisesero yari amabuye n'amacumu make[8].

Intambara ikomeye[hindura | hindura inkomoko]

Ku ya 13 Gicurasi, zimaze kumenya interahamwe ko abaturage ba Bisesero biteguye kurwanya - Intwaro zikomeye (Mortar 81, 82 n’intwaro nyinshi ziremereye) ziva mu mpande zose z’u Rwanda ndetse n’ingabo nyinshi zirimo abasivili b’Abahutu boherejwe i Bisesero kurangiza abaturage.[9]

Bageze i Bisesero, abaturage barenga 4000[10] bari bateraniye hejuru y’umusozi wa Muyira bafite amabuye n'amacumu biteguye kwirwanaho. Mortar 81 na 82s zahanganye numusozi zirekura amasasu manini mugihe intagondwa z'interahamwe zazamutse umusozi. Muri icyo gihe, abatutsi ba Bisesero bari bazi ko bagabweho igitero - ku muntu wese wagerageje kuzamuka hejuru yateraga amabuye n'amacumu mu rwego rwo kwirwanaho[11].

abacu bazize Jenocide

Nubwo benshi bapfuye bake barokotse bagerageza kugeza ku ya 13 kamena igihe Abafaransa batera.[12][13]

Igitero cy'Abafaransa[hindura | hindura inkomoko]

Ku ya 27 Kamena, Abafaransa bateye Bisesero[14][15] bavuga ko bafite umugambi wo kubungabunga umutekano no guhagarika jenoside. Bahageze bavugana numuntu Eric wahoze ari umwarimu muri kiriya gihe, yari azi igifaransa. Ibintu byari bikomeje gutera ubwoba nubwo abaturage bavuga ko aho bihishe neza bivuye mu kwihisha bashaka ubufasha bw’ingabo z’Ubufaransa. Nyuma yaho (ingabo zUbufaransa) barabihakana bavuga ko bazagaruka nyuma yiminsi itatu kugirango batabare.

imibiri
Imibiri ya Bazize Jenocide

Ntibyatinze ingabo zUbufaransa zimaze kugenda, interehamwe zagarutse kurangiza ibyo zatangiye. Ku ikubitiro ubwicanyi bw'Abahutu bwakomeje ku manywa, ariko kuri iyi nshuro baza kwica amanywa n'ijoro kugira ngo barangize buri wese mbere yuko Abafaransa bagaruka nyuma y'iminsi 3.

Ijoro ryo ku ya 30 Kamena Abafaransa baragarutse basanga hafi ya bose bishwe kandi wenda kimwe cya kane cyibihumbi bazima ariko bakomeretse cyane.

Kugeza ubu urwibutso rwa Jenoside rwa Bisesero rwubatswe mu 1997 rufite inyubako eshatu zuzuye amagufwa y’abantu kandi kuri ubu hakaba hakomeje kubakwa ikibuga cy’imva aho hazashyingurwa imibiri 50-60.000.[16]

Ubu[hindura | hindura inkomoko]

Iki kigo cy’urwibutso[17] ni kimwe mu bigo bitandatu bikomeye byo mu Rwanda bibuka itsembabwoko ry’abatutsi mu 1994. Abandi ni Urwibutso rwa Kigali, Urwibutso rwa Murambi n'Urwibutso rwa Jenoside rwa Jenoside Ntarama n'abandi i Nyamata na Nyarubuye.

References[hindura | hindura inkomoko]

1.https://www.kwibuka.rw/memorial_sites/bisesero-memorial-site/

2.https://www.nyungweforestnationalpark.org/bisesero-genocide-memorial-centre/

3.https://en.wikipedia.org/wiki/Bisesero_Genocide_Memorial_Centre

  1. https://www.nyungweforestnationalpark.org/bisesero-genocide-memorial-centre/
  2. "Archive copy". Archived from the original on 2021-05-23. Retrieved 2021-06-30.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  3. https://www.nyungweforestnationalpark.org/bisesero-genocide-memorial-centre/
  4. "Archive copy". Archived from the original on 2021-05-23. Retrieved 2021-06-30.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  5. "Archive copy". Archived from the original on 2021-05-23. Retrieved 2021-06-30.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  6. "Archive copy". Archived from the original on 2021-05-23. Retrieved 2021-06-30.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  7. "Archive copy". Archived from the original on 2021-05-23. Retrieved 2021-06-30.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  8. "Archive copy". Archived from the original on 2021-05-23. Retrieved 2021-06-30.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  9. "Archive copy". Archived from the original on 2021-05-23. Retrieved 2021-06-30.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  10. "Archive copy". Archived from the original on 2021-05-23. Retrieved 2021-06-30.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  11. "Archive copy". Archived from the original on 2021-05-23. Retrieved 2021-06-30.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  12. "Archive copy". Archived from the original on 2021-05-23. Retrieved 2021-06-30.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  13. https://en.wikipedia.org/wiki/Bisesero_Genocide_Memorial_Centre
  14. "Archive copy". Archived from the original on 2021-05-23. Retrieved 2021-06-30.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  15. https://en.wikipedia.org/wiki/Bisesero_Genocide_Memorial_Centre
  16. "Archive copy". Archived from the original on 2021-05-23. Retrieved 2021-06-30.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  17. https://en.wikipedia.org/wiki/Bisesero_Genocide_Memorial_Centre