Ubuzima bushingiye ku bidukikije(Environmental health)

Kubijyanye na Wikipedia
Ikarita yumvikana yerekana isano iri hagati yimiterere yabantu, serivisi yibidukikije, imyitwarire y’ibidukikije, ubutabera bushingiye ku bidukikije, n’ubuzima rusange

Ubuzima bushingiye ku bidukikije ni ishami ry’ubuzima rusange bwita ku bintu byose by’ibidukikije kandi byubatswe bigira ingaruka ku buzima bw’abantu. Kugirango ugenzure neza ibintu bishobora kugira ingaruka kubuzima, ibisabwa bigomba kubahirizwa kugirango habeho ibidukikije byiza bigomba kugenwa. [1] Ubuzima bushingiye ku bidukikije bwibanda ku bidukikije kandi byubatswe hagamijwe ubuzima bwabantu. Ibyiciro byingenzi byubuzima bwibidukikije ni siyanse y’ibidukikije, uburozi, ibyorezo by’ibidukikije, n’ubuvuzi bw’ibidukikije n’akazi . 

Ibisobanuro[hindura | hindura inkomoko]

WHO Ubusobanuro[hindura | hindura inkomoko]

Ubuzima bushingiye ku bidukikije bwasobanuwe mu nyandiko yo mu 1989 n’umuryango w’ubuzima ku isi (OMS) ngo: Izi ngingo z’ubuzima bw’abantu n’indwara bigenwa n’ibidukikije.  Bivugwa kandi nk'imyitozo n'imikorere yo kugera no kugenzura ibintu bidukikije bishobora kugira ingaruka ku buzima.

Inyandiko ya OMS yo mu 1990 ivuga ko ubuzima bushingiye ku bidukikije, nk'uko bwakoreshejwe n’ibiro bya OMS mu Burayi, "bukubiyemo ingaruka z’indwara ziterwa n’imiti, imirasire hamwe n’ibinyabuzima bimwe na bimwe, ndetse n'ingaruka (akenshi zitaziguye) ku buzima no ku mibereho myiza muri rusange ibidukikije, imitekerereze, imibereho myiza n’umuco, birimo amazu, iterambere ry’imijyi, imikoreshereze y’ubutaka no gutwara abantu. " [2]

Ibipimo byubuzima bushingiye ku bidukikije (2016). Igizwe n'ibyiciro bitatu: ingaruka ku buzima, ubwiza bw'ikirere, n'amazi n'isuku. Icyiciro cy’ingaruka ku buzima gikubiyemo ibipimo byerekana ingaruka ku bidukikije.

As of 2016[update], the WHO website on environmental health states that "Environmental health addresses all the physical, chemical, and biological factors external to a person, and all the related factors impacting behaviours. It encompasses the assessment and control of those environmental factors that can potentially affect health. It is targeted towards preventing disease and creating health-supportive environments. This definition excludes behaviour not related to environment, as well as behaviour related to the social and cultural environment, as well as genetics."[3]

WHO yasobanuye kandi serivisi z'ubuzima bushingiye ku bidukikije nka "izo serivisi zishyira mu bikorwa politiki y’ubuzima bushingiye ku bidukikije binyuze mu bikorwa byo gukurikirana no kugenzura. Bakora kandi urwo ruhare mu guteza imbere iterambere ry’ibidukikije no gushishikariza gukoresha ikoranabuhanga ryangiza ibidukikije kandi ryangiza ubuzima n’imyitwarire. Bafite kandi uruhare runini mu guteza imbere no gutanga ibitekerezo bishya bya politiki. " [4] [5]

Ibindi bitekerezo[hindura | hindura inkomoko]

Ubuzima bushingiye ku bidukikije bw’abana ni disipuline y’inyigisho yiga uburyo ibidukikije byangiza ubuzima bwambere - imiti, imirire, n’imibereho - bigira ingaruka ku buzima n’iterambere mu bwana ndetse no mubuzima bwose bwabantu. [6]

Referances[hindura | hindura inkomoko]

  1. http://link.springer.com/10.1007/978-3-030-19412-3_2
  2. Novice, Robert, ed. (1999-03-29). "Overview of the environment and health in Europe in the 1990s" (PDF). World Health Organization. Archived from the original (PDF) on 2010-03-14. Retrieved 2023-02-17.
  3. WHO (n.d.). "Health topics: Environmental health". Retrieved 10 January 2015.
  4. Brooks Bryan, W, Gerding Justin, A, Landeen, E, et al. Environmental health practice challenges and research needs for U.S. Health Departments. Environ Health Perspect. 2019;127:125001.
  5. MacArthur, I, Bonnefoy, X. Environmental health services in Europe 1. An overview of practice in the 1990s. WHO Reg Publ Eur Ser. 1997
  6. https://en.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/9780199929573