Tito Okello

Kubijyanye na Wikipedia

Tito Lutwa Okello (1914 yapfuye 3 Kamena 1996) yari umusirikare mukuru wa Uganda akaba nu munyapolitiki . Yabaye perezida wa munani wa Uganda kuva ku ya 29 Nyakanga 1985 kugeza ku ya 26 Mutarama 1986. [1]

Amavu n'amavuko[hindura | hindura inkomoko]

Tito Okello yavukiye mu muryango wa acholi wo mu bwoko bwa acholi ahagana mu 1914 mu Karere ka Kitgumu . [2]

Yinjiye mu mbunda nya furika yu mwami mu 1940 maze akora muri Afurika y'Iburasirazuba mu Ntambara ya Kabiri y'Isi Yose . Nku musirikare mukuru wu mwuga, yari afite imirimo itandukanye.

Nkumukurikira wa Perezida Obote, Okelo yagiye mu buhungiro nyuma y’ubutegetsi bwo mu 1971 bwatumye Idi Amini aba umutegetsi mushya wa Uganda. Mu 1972, inyeshyamba zateye Uganda kugarura Obote. Okelo yari umwe mu bayobozi b'umutwe w'inyeshyamba wi basiye Masaka . Igitero cyatsinzwe n'ingabo za Uganda zindahemuka. [3]

Okelo yagize uruhare mu ntambara ya Uganda Tanzaniya . Yari umwe mu bayobozi bari mu ihuriro ry’ingabo z’ingabo z’igihugu cya Tanzaniya n’ingabo z’igihugu cya Liberasiyo zavanye Amin ku butegetsi mu 1979. Mu 1980, Obote yasubijwe kuba perezida. Okello yatorewe kuba Umuyobozi wa kuva 1980 kugeza 1985. [1]

ubutegetsi[hindura | hindura inkomoko]

Muri Nyakanga 1985, hamwe na Okelo, Tito Lutwa Okello bakozeubutegetsi ihirika perezida Obote. Yategetse kuba perezida amezi atandatu kugeza igihe agomba kwimurira ubutegetsi ingabo z’igihugu zishinzwe kurwanya ziyobowe na perezida uriho, Yoweri Museveni . Yagiye mu buhungiro muri Kenya nyuma yuko Museveni arangije manda ye. [2]

Umuryango mugari[hindura | hindura inkomoko]

Umuhungu wa Tito Okello, Henry Oryem Okello, ni Minisitiri w’ububanyi n’amahanga w’ububanyi n’amahanga ushinzwe ububanyi n’amahanga. [1] [2] Mu 2002, murumuna wa Tito Okello, Erisanweri Opira, yashimuswe mu rugo rwe mu Karere ka Kitgum n'umutwe w'inyeshyamba, Lord Lord Resistance Army (LRA). Ishimutwa rye ryafatwaga nkibidasanzwe kuko ubusanzwe LRA yashimuse ingimbi n’urubyiruko kugira ngo babe abasirikare cyangwa imbata z’ibitsina. Opira yari mu kigero cy'imyaka mirongo irindwi ubwo yashimuswe. [4]

Imyaka yanyuma[hindura | hindura inkomoko]

Okello yagumye mu buhungiro kugeza mu 1993, igihe yahawe imbabazi na Perezida Museveni agasubira i Kampala. Yapfuye nyuma yimyaka itatu, azize indwara itaramenyekana, ku ya 3 Kamena 1996. Igihe yapfaga yari afite imyaka hafi 82. Ibisigazwa bye byashyinguwe mu rugo rwa basekuruza mu Karere ka Kitgum. [5]

Muri Mutarama 2010, Okello yapfuye nyuma y’umudari w’icyubahiro wa Kagera kubera kurwanya kurwanya igitugu cya Idi Amin mu myaka ya za 70. [6]

Reba[hindura | hindura inkomoko]

  1. 1.0 1.1 1.2 Uganda State House, . "President Tito Okello Lutwa (General)". Statehouse.go.ug. Retrieved 16 February 2015.{{cite web}}: CS1 maint: numeric names: authors list (link) Cite error: Invalid <ref> tag; name "President" defined multiple times with different content
  2. 2.0 2.1 2.2 Titus Kakembo, and Joel Ogwang (25 January 2012). "Tito Okello: The President Who Was Kept On His Toes". Archived from the original on 16 February 2015. Retrieved 16 February 2015. Cite error: Invalid <ref> tag; name "Toes" defined multiple times with different content
  3. "Obote, Museveni blame each other for failed 1972 invasion of Uganda". Daily Monitor. 14 September 2019. Retrieved 24 April 2021.
  4. Ross, Will (24 July 2002). "Uganda Rebels Grab Ex-President's Brother". BBC News (London). Retrieved 16 February 2015.
  5. ASP, . (10 June 1996). "General Tito Okello, Ex-Ugandan Leader, 82". Retrieved 16 February 2015.{{cite web}}: CS1 maint: numeric names: authors list (link)
  6. Milton Olupot, and Daniel Edyegu (26 January 2010). "Museveni, Janet, Moi Get National Medals". Archived from the original on 30 January 2010. Retrieved 16 February 2015.