Ubwonko: Difference between revisions
No edit summary |
m r2.5.2) (robot Ajoute: en:Brain |
||
Umurongo 19: | Umurongo 19: | ||
[[af:Brein]] |
[[af:Brein]] |
||
⚫ | |||
[[ang:Brægen]] |
[[ang:Brægen]] |
||
[[ar:دماغ]] |
[[ar:دماغ]] |
||
⚫ | |||
[[arc:ܡܘܚܐ]] |
[[arc:ܡܘܚܐ]] |
||
[[az:Beyin]] |
[[az:Beyin]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[be:Галаўны мозг]] |
[[be:Галаўны мозг]] |
||
[[be-x-old:Галаўны мозг]] |
[[be-x-old:Галаўны мозг]] |
||
⚫ | |||
[[bg:Главен мозък]] |
[[bg:Главен мозък]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[ca:Cervell]] |
[[ca:Cervell]] |
||
⚫ | |||
[[cs:Mozek]] |
[[cs:Mozek]] |
||
[[cy:Ymennydd]] |
[[cy:Ymennydd]] |
||
Umurongo 37: | Umurongo 37: | ||
[[de:Gehirn]] |
[[de:Gehirn]] |
||
[[dv:ސިކުނޑި]] |
[[dv:ސިކުނޑި]] |
||
⚫ | |||
[[el:Εγκέφαλος]] |
[[el:Εγκέφαλος]] |
||
[[ |
[[en:Brain]] |
||
[[eo:Cerbo]] |
[[eo:Cerbo]] |
||
[[es:Cerebro]] |
|||
⚫ | |||
[[eu:Garun]] |
[[eu:Garun]] |
||
[[fa:مغز]] |
[[fa:مغز]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[fr:Cerveau]] |
[[fr:Cerveau]] |
||
[[gl:Cerebro]] |
[[gl:Cerebro]] |
||
[[hak:Thèu-nó]] |
[[hak:Thèu-nó]] |
||
[[ |
[[he:מוח]] |
||
[[hi:मस्तिष्क]] |
[[hi:मस्तिष्क]] |
||
⚫ | |||
[[hr:Mozak]] |
[[hr:Mozak]] |
||
[[ |
[[hsb:Mozy]] |
||
[[ |
[[ht:Sèvo]] |
||
⚫ | |||
[[ia:Cerebro]] |
[[ia:Cerebro]] |
||
⚫ | |||
[[io:Cerebro]] |
|||
[[is:Heili]] |
[[is:Heili]] |
||
[[it:Cervello]] |
[[it:Cervello]] |
||
[[ |
[[ja:脳]] |
||
[[jbo:besna]] |
|||
⚫ | |||
[[ka:თავის ტვინი]] |
[[ka:თავის ტვინი]] |
||
[[kk:Ми]] |
[[kk:Ми]] |
||
⚫ | |||
[[sw:Ubongo]] |
|||
[[ |
[[ko:뇌]] |
||
[[ku:Mêjî]] |
[[ku:Mêjî]] |
||
[[la:Cerebrum]] |
[[la:Cerebrum]] |
||
[[lv:Smadzenes]] |
|||
[[lt:Galvos smegenys]] |
[[lt:Galvos smegenys]] |
||
[[ |
[[lv:Smadzenes]] |
||
⚫ | |||
[[mk:Черепен мозок]] |
[[mk:Черепен мозок]] |
||
[[ml:മസ്തിഷ്കം]] |
[[ml:മസ്തിഷ്കം]] |
||
Umurongo 72: | Umurongo 75: | ||
[[nah:Cuāyōllōtl]] |
[[nah:Cuāyōllōtl]] |
||
[[nl:Hersenen]] |
[[nl:Hersenen]] |
||
[[ |
[[nn:Hjerne]] |
||
⚫ | |||
[[no:Hjerne]] |
[[no:Hjerne]] |
||
[[nn:Hjerne]] |
|||
[[oc:Cervèl]] |
[[oc:Cervèl]] |
||
⚫ | |||
[[pnb:دماغ]] |
[[pnb:دماغ]] |
||
[[ps:ماغزه]] |
[[ps:ماغزه]] |
||
⚫ | |||
[[pt:Encéfalo]] |
[[pt:Encéfalo]] |
||
⚫ | |||
[[ro:Creier]] |
[[ro:Creier]] |
||
⚫ | |||
[[ru:Головной мозг]] |
[[ru:Головной мозг]] |
||
⚫ | |||
[[sco:Harn]] |
[[sco:Harn]] |
||
[[ |
[[sh:Mozak]] |
||
⚫ | |||
[[simple:Brain]] |
[[simple:Brain]] |
||
[[sk:Mozog]] |
[[sk:Mozog]] |
||
[[sl:Možgani]] |
[[sl:Možgani]] |
||
[[so:Maskax]] |
[[so:Maskax]] |
||
⚫ | |||
[[sr:Мозак]] |
[[sr:Мозак]] |
||
⚫ | |||
[[su:Uteuk]] |
[[su:Uteuk]] |
||
⚫ | |||
[[sv:Hjärna]] |
[[sv:Hjärna]] |
||
[[ |
[[sw:Ubongo]] |
||
[[ta:மனித மூளை]] |
[[ta:மனித மூளை]] |
||
[[te:మెదడు]] |
[[te:మెదడు]] |
||
⚫ | |||
[[tg:Мағзи сар]] |
[[tg:Мағзи сар]] |
||
⚫ | |||
[[tl:Utak]] |
|||
[[tr:Beyin]] |
[[tr:Beyin]] |
||
[[uk:Головний мозок]] |
[[uk:Головний мозок]] |
||
Umurongo 106: | Umurongo 107: | ||
[[vec:Serveło]] |
[[vec:Serveło]] |
||
[[vi:Não]] |
[[vi:Não]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[war:Utok]] |
[[war:Utok]] |
||
[[yi:מוח]] |
[[yi:מוח]] |
||
⚫ | |||
[[zh:脑]] |
[[zh:脑]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ |
Isubirwamwo nka 00:15, 28 Ukuboza 2010
Ubwonko bw’inyamaswa zikururuka (reptiles) buzibashisha kumenyera vuba aho zigeze n’ibihe zirimo (ni yo mpamvu muzasanga izo nyamaswa zihindagurika mu bushyuhe bw’umubiri bitewe n’uko aho ziri hashyushye cyangwa hakonje), ubw’inyamswa bita inyamabere bukazibashisha kwiyoroshya, ntizigire amahane, ariko ubwonko bw’umuntu ni bwo bwonyine bushoboye guhimba ibishya no gukundana nyakuri.
Kuva kera cyane, uruyuki rw’urunyamirimo (l’abeille ouvrière) rukora uruhererekane rw’ibyo rushinzwe ariko kuri gahunda zitajya zidahinduka.
Mu gice cy’inyuma cy’ubwonko twagereranya n’uruhu rwabwo (cortex cérébral) ni ho habikwa ibyo washyize mu bwonko ngo uzabyibuke :
Agace k’inyuma werekera hasi (région occipitale) ni ko kibuka ibyo wabonesheje amaso (les informations visuelles). Naho agace ko hejuru no mu mpande aharinganiriye n’igufwa ryo hejuru n’irya nyiramivumbi (région pariétotemporale) ko kabika ibyavuzwe (les informations verbales).
Mu by’ukuri utwo duce dukora umurimo watwo ku manywa (activité diurne), ariko na nijoro usinziriye uri mu nzozi (le sommeil paradoxal avec rêves) na byo birushaho gushimangira ibyinjiye mu bwonko kugira ngo uzabyibuke.
Kugira ngo umuntu yibuke, ubwonko bwo mu mutwe bubigiramo uruhare rukomeye. Nk’agace k’ahagana mu gahanga (lobe frontal), by’umwihariko kagira umumaro wo guhitamo ibyo wibuka, kagahitamo ibigomba kubikwa mu bwonko, kubisesengura no kubitunganya kugira ngo intekerezo zihamanye n’ibikorwa.